از دیرباز میان برخی اندیشمندان و فلاسفه این سؤال مطرح بوده است که «آیا فقط در کرۀ زمین موجودات هوشمند زیست می‌کنند و یا در آسمانها و دیگر کرات نیز حیات هوشمندانه در جریان است؟» از حدود قرن 17 تحولات بزرگی در تصورات دانشمندان دربارۀ وضعیت افلاک شکل گرفت و نظریه بطلمیوسی (مرکزیت زمین) کنار گذاشته شد، اعتقاد به وجود حیات در بخش‌هایی از آسمان توسط دانشمندانی چون «جیوردانو برنو» در کتاب «دنیاها و جهان‌های بی‌شمار» مطرح شد. دانشمندان متعددی در 4 قرن اخیر در این باب قلم‌زده‌اند و تلاش کرده‌اند، تا این موضوع را به اثبات برسانند.
در قرآن کریم مضامینی آمده است که از ابتدا مسألۀ حیات هوشمند فرازمینی را برای اصحاب پیامبر و امامان پیش کشید. در منابع مختلف سؤالات و پاسخ‌های یاران پیامبر و اهل بیت از آنان نقل شده است و این مستندات گواه روشنی است که نشان می‌دهد این موضوع مسئله و دغدغۀ ذهنی برخی اصحاب آن بزرگواران بوده است. البته با جدی شدن این بحث در مغرب‌زمین، دانشمندان و مفسران اسلامی شیعه و سنی نیز به‌صورت جدی‌تری به این بحث پرداختند و آثار متعددی را، به‌ویژه در دهه‌های گذشته نوشتند.
به‌طور خلاصه می‌توان گفت که حیات هوشمند فرازمینی در قرآن قابل‌اثبات است. با توجه به گستردگی روایات در این باب، این یادداشت کوتاه را به بررسی کوتاه قرآنی موضوع محدود می‌نماییم و جستار روایی را به مجالی دیگر وامی‌نهیم.
آیات قرآن پیرامون این موضوع را می‌توان به سه دسته تقسیم نمود:
1.آیاتی که به نظر برخی مفسران صراحت وجود موجودات آسمانی را مطرح کرده‌اند.
2.آیاتی که تأییدی بر وجود موجودات هوشمند فرازمین هستند.
3.آیاتی که یکی از احتمالات تفسیری آن حیات در آسمان‌هاست.
از جمله آیاتی که از نظر برخی مفسران در این موضوع صراحت دارد، آیه 49 سوره نحل «وَلِلَّهِ يَسْجُدُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مِنْ دَابَّةٍ وَالْمَلَائِكَةُ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ؛ و آنچه در آسمانها و آنچه در زمين از جنبندگان و فرشتگان است، براى خدا سجده مى‌كنند و تكبر نمى‌ورزند» و آیه 29 سوره شوری «وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِنْ دَابَّةٍ؛ و از آیات اوست آفرینش آسمانها و زمین و آنچه از جنبندگان در آنها منتشر نموده است» است.
دابّه به معنای جنبنده است و جمع آن دوابّ است که بیشتر، در مورد حیواناتی به کار می‌رود که بر آن سوار می‌شوند. قرآن کریم در آیۀ 45 سورۀ نور دربارۀ چیستی دابّه و اقسام آن می‌فرماید: «وَاللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِنْ مَاءٍ ۖ فَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلَىٰ بَطْنِهِ وَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلَىٰ رِجْلَيْنِ وَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلَىٰ أَرْبَعٍ ۚ يَخْلُقُ اللَّهُ مَا يَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ و خدا هر جنبنده‌اى را از آب بيافريد. بعضى از آنها بر شكم مى‌روند و بعضى بر دوپا مى‌روند و بعضى بر چهارپا مى‌روند. خدا هر چه بخواهد مى‌آفريند. زيرا خدا بر هر كارى تواناست.»
بر اساس این آیه، دابّه دارای اقسامی است؛ گروهی بر روى شكم راه مى‌روند و دسته‌ای بر روى دو پا و بعضى دیگر بر روى چهار[پا].
فخررازی، متکلم و مفسر سنی قرن 6 و 7 می‌گوید: «بعید نیست بگوییم خداوند در آسمانها انواعی از حیوانات را خلق کرد که مانند انسان روی زمین، آنها هم حرکت دارند و راه می‌روند.» زمخشری دیگر مفسر اهل سنت نیز همین احتمال را ذیل تفسیر آیه 49 از سوره نحل مطرح کرده است.
در میان مفسران شیعه، علامه طباطبایی و آیت‌الله مکارم بر دلالت این آیات بر حیات فرازمینی تأکید دارند. علامه طباطبایی ذیل آیه 49 سوره نحل می‌نویسد: این آیه دلالت دارد که در غیر کرۀ زمین از کرات آسمانی نیز جنبندگانی هستند که در آنجا مسکن داشته و زندگی می کنند.
گروه دوم از آیاتی که اشاره شد، آیاتی هستند که در آنها تعبیر «مَن فِی السَّماوَات» به کار رفته است؛ از جمله آل‌عمران: 83، یونس: 66، حج: 18 و … که جمعاً به 13 مورد می‌رسد. مفسران متعددی از شیعه و سنی با توجه به نکات ادبی و برخی قرائن در این آیات، این تعبیر را با توجه به کلمۀ «مَن» که عمدتاً در مورد موجودات دارای عقل به کار می‌رود، اشاره به وجود حیات هوشمند فرازمینی می‌دانند. گروه سوم نیز آیاتی هستند که با دربرداشتن تعبیر «عالمین» بر تعدد عوالم اشاره دارند. از نظر برخی مفسران، جمع کلمۀ عالم با «ین» اشاره به موجودات خردمند و یا اشاره به تمام مجموعه‌های این جهان، اعم از جاندار و بی‌جان است.
به‌هرحال دقت در آیات قرآن و بررسی دیدگاه مفسران نشان می‌دهد که وجود موجودات زنده در آسمانها مورد پذیرش قرآن است و می‌توان این نکته را نوعی رازگویی علمی قرآن به شمار آورد.
در چند دهه گذشته، باور به موجودات فضایی ابعاد جدیدی به خود گرفته و جنبش‌هایی معنویت‌گرا حول باور به موجودات بشقاب‌پرنده‌ای (یوفویی) شکل گرفته‌اند. این جریان‌ها باورهای گوناگون و گاه عجیبی دربارۀ موجودات فضایی و حیات هوشمند فرازمینی ابراز می‌کند. برای مثال اینکه آنان خالق زندگی در زمین هستند. یا اینکه موجودات فضایی افرادی را برگزیده‌اند تا راه نجات محیط‌زیست و روش‌های اصلاحات اجتماعی را به بشر آموزش دهند.
طرح ادعاهای جنبش‌های بشقاب پرنده‌ای، به‌ویژه در فضای مجازی، مجدداً این سؤال در اذهان برخی مطرح شده که آیا با استناد به آیات قرآن و یا روایات پیامبر و اهل‌بیت می‌توان به موجودات فرازمینی باور پیدا نمود و ادعاهای این گروه‌ها را پذیرفت. در واقع برخی می‌کوشند با استفاده از آیات قرآن و روایات ادعاهای جنبش های معنوی بشقاب پرنده‌ای را اثبات کنند.
توجه به این نکته ضروری است که مقدمات یک بحث باید با نتیجۀ آن تناسب داشته باشد. اینکه به طور کلی موجودات هوشمندی در نقاطی غیر زمین زندگی می‌کنند، به معنای خالقیت آنها، یا ناجی بودن آنها برای حیات زمینی نیست. با فرض اثبات قرآنی وجود حیات فرازمینی، این موضوع دلالتی بر ادعاهای جنبش‌های یوفویی ندارد. ادعای این گروه‌ها مبنی بر این که ما انسان‌های زمینی، مخلوق موجودات فرازمینی هستیم، و یا اینکه پیامبران موجودات فضایی هستند، و یا گروهی از موجودات فرازمینی در زیر زمین زیست می‌کنند و …، با اثبات وجود حیات فرازمینی از دیدگاه قرآن، باز هم بدون پشتوانۀ دینی و علمی باقی می‌ماند.
لینک‌های مرتبط:
ادعای مقام صهیونیست از ارتباط با بیگانگان
آیا در آینده شاهد ارتباط با روح مرد آهنی، تانوس و سوپرمن خواهیم بود؟
