بهداشت معنوی؛ نگرش غالب فرقه‌های شیطان‌گرایی موجود در غرب به مقوله شیطان، ریشه در آموزه‌های تحریف شده یهودی – مسیحی به شیطان دارد که با نگاه اسلامی متفاوت است.
در نگرش اسلامی، شیطان یک جن است (وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ ۗ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ ۚ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا؛ کهف: 50) كه در اثر عبادت به جمع فرشتگان راه یافت و به سبب عصیان در برابر دستور الهی از مقام خویش تنزل پیدا کرد (قَالَ فَاهْبِطْ مِنْهَا فَمَا يَكُونُ لَكَ أَنْ تَتَكَبَّرَ فِيهَا فَاخْرُجْ إِنَّكَ مِنَ الصَّاغِرِينَ؛ اعراف: 13) و با فریب آدم (علی‌نبیناوعلیه‌السلام) و همسرش حضرت حوا (علیهاالسلام) در مورد میوه درخت ممنوعه، باعث هبوط آن دو از بهشت الهی شد. (وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَىٰ وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ{34} وَقُلْنَا يَا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ {35} فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا فِيهِ ۖ وَقُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ ۖ وَلَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَىٰ حِينٍ {36} فَتَلَقَّىٰ آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ ۚ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ {37} قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعًا ۖ فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدًى فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ {38} بقره: 34-38)
در نگاه یهودی-مسیحی، شیطان فرشتهای است که آدم و حوا را از تاریکی جهل نجات داد و به خوردن میوه درخت علم و معرفت راهنمایی کرد. (پیدایش، 3:4و5) به طوری که آن‌ها قدرت انتخاب پیدا کردند و از یوغ بندگی استثمارگونه خداوند رها شدند.
داستان‌پردازی‌های تحریف شده عهد عتیق (کتاب مقدس یهودیان) بعدها با تدوین کتاب مقدس مسیحیان و جا دادن عهد عتیق در آن در میان مسیحیان هم اعتبار یافت و تفکر یهودی-مسیحی نسبت به شیطان را به انحراف برد.
داستان مار و درخت آگاهی، ساختگی بود و در اسطوره‌های مصری ریشه داشت. اما در اینجا حقیقت دیگری وجود دارد. شیاطین جن، علوم جادویی را به بشر آموختند (وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ عَلَىٰ مُلْكِ سُلَيْمَانَ ۖ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَٰكِنَّ الشَّيَاطِينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنْزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ ۚ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّىٰ يَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَكْفُرْ ۖ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ ۚ وَمَا هُمْ بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ ۚ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ ۚ وَلَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ ۚ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ ۚ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ؛ بقره: 102) و از ترکیب قوانین جادویی و برخی قوانین طبیعت با پاره‌ای از تعالیم تحریف شدۀ انبیا، علومی‌شکل گرفت که نماد مار در بعضی از این علوم، مطالب زیادی را روشن می‌کند.
تفاوت دیگر دو نگرش اسلامی و یهودی – مسیحی، در حوزه اختیارات و قدرت شیطان است. در آموزه‌های تحریف‌شده کتاب مقدس، شیطان موجودی است بسیار قدرتمند كه در برخی موارد قدرت او باقدرت خداوند رقابت می‌کند (اعمال رسولان، 26:17و18) و به نحوی باعث تسلط شیطان بر انسان می‌شود؛ ولی در آموزه‌های اسلامی، شیطان كیدی ضعیف دارد و کار و نیروی اصلی او وسوسه‌گری است. (مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ {4} الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ {5} مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ {6}؛ناس: 4-6)
با توجه به تفاوت نگاه اسلامی با نگاه یهودی – مسیحی به شیطان، فرقه‌هایی همچون ایزدی (یا یزیدی) -كه بیشتر با عنوان شیطان‌پرستان عراق شناخته می‌شوند- از دایره شیطان‌پرستی به معنای غربی آن خارج می‌شوند؛ چرا كه شیطان مورد پرستش آن‌ها تا حدودی به شیطان از دیدگاه اسلامی شباهت دارد و در بسیاری از مبانی فكری، با گروه‌های شیطان‌پرستی غربی اختلاف نظر دارند.
ایزدی‌ها شیطان -یا در ادبیات خودشان ملک طاووس– را قدرتمند یا معلم انسان نمی‌دانند، بلکه او را موحد و عابد می‌دانند. که حاضر شد از بهشت رانده شود، ولی بر غیر خدا سجده نکند. ایزدی‌ها ملک طاووس را نشانه خدا و یک فرشته خوب و خیرخواه و از فرشتگان مقرب خدا می‌دانند، که پس از گذراندن یک آزمایش، به وی واگذار شد تا از دنیا مراقبت کند و کیهان را از تخم کیهانی خلق کند. ایزدی‌ها معتقدند که ملک طاووس منبع شرارت یا شیطان نیست. آن‌ها او را رهبر فرشتگان می‌دانند، نه یک فرشته سقوط کرده ننگین بلکه او را از خاندان خدا می‌شمارند.
لینک‌های مرتبط:
