هواپونوپونو؛ از بومیان هاوایی تا جو ویتالی

هواپونوپونو روشی است که این روزها از آن به‌عنوان راهکاری برای رسیدن به آرامش، شفابخشی و پاک‌سازی یاد می‌شود و از سوی افراد مختلفی در کشور ترویج می‌شود.

Hoʻoponopono، در اصل یک سنت قبیله‌ای برای بخشش و شفایابی بوده که در بین بومیان هاوایی رواج داشته است.

pono یعنی خوبی، فضیلت و رفاه. پیشوندhoʻo  این واژه را به فعل تبدیل می‌کند؛ بنابراین عبارت”Hoʻoponopono”  به معنای اصلاح کردن، برقراری خیر و فضیلت، دوباره نظم بخشیدن و پاک‌سازی روان است.

به گزارش بهداشت معنوی؛ قبایل بومی در جزایر هاوایی اعتقاد دارند که خطاهای فرد (به زبان محلی hara) باعث بیماری می‌شود و برای درمان بیماری باید طلب بخشش کرد. برخی از آنان معتقدند که خطاها، خدایان را خشمگین می‌کند یا ارواح شریر و خدایان بدخواه را جلب می‌کند. افراد این قبایل برای طلب بخشش و شفابخشی، آیین هواپونوپونو را برگزار می‌کنند. در این آیین، اعضای خانواده دور هم جمع می‌شوند و با اعتراف و طلب بخشش سعی می‌کنند که مشکل را برطرف نمایند. پنهان کردن و مخفی نمودن خطا، آن را نیرومند می‌سازد و اعتراف کردن موجب از بین رفتن نیروی گناه می‌شود.

آیین هواپونوپونو معمولاً توسط عضو ارشد خانواده انجام می‌شود. اگر بزرگ‌تر خانواده به هر علتی نتواند این برنامه را اجرا کند، از یک شخص خارجی محترم کمک می‌گیرند. برنامه با دعا آغاز می‌شود؛ سپس مشکل پیش آمده مطرح می‌گردد؛ آنگاه تخلفی که ممکن است سبب آن باشد، مورد بحث قرار می‌گیرد. از اعضای خانواده انتظار می‌رود که اگر خطایی داشته‌اند که در بروز مشکل نقش داشته، بیان کنند. البته اعتراف اعضا به‌عنوان همکاری جمعی برای حل مشکل انجام می‌شود، نه به‌عنوان مقصری که بخواهد مجازات شود. یک یا چند دوره سکوت برای تأمل در احوال درونی، احساسات و آسیب‌ها داده شود. احساسات همه تصدیق می‌شود، سپس اعتراف و بخشش صورت می‌گیرد. در مواردی این مراسم با جشن تشریفاتی همراه شده است.

از نظر این قبایل بومی، بیشترین علت بیماری‌ها رفتار نادرست جنسی یا عصبانیت است. برخی از بومیان اظهار کرده‌اند که اگر سه روز عصبانی باشی، بیماری فرامی‌رسد. تجمّع خطاها موجب بیماری‌های مهلک می‌شود و ممکن است فرد خطاکار را بکشد. آنان معتقدند که گناه پدر بر دوش فرزند خواهد افتاد و اگر کودکی بیمار باشد، والدین مشکوک به گناهکاری هستند. در باور آنان انباشت خطاها موجب اختلال در اجتماع یا بروز بلایای طبیعی می‌شود، همچنین هماهنگی دوباره در خانواده و اجتماع یا نظم و آرامش در طبیعت، با اعتراف و عذرخواهی برقرار می‌گردد؛ لذا گفته شد که این آیین که هواپونوپونو نامیده می‌شود، به معنای اصلاح کردن و دوباره نظم بخشیدن است.

هواپونوپونو مدرن

در اواخر قرن 20، دادگاه‌ها در هاوایی دستور دادند که بزهکاران نوجوان و بزرگسال، برای حل اختلافات، با بزرگ‌ترهای خانواده هواپونوپونو کار کنند. برخی از پزشکان بومی هاوایی هم به مشتریانی که می‌خواستند به پزشک خانواده مراجعه کنند، این روش را توصیه می‌کردند.

«مورنا سیمئونا» یکی از بومیان هاوایی است که این روش را به صورتی مدرن درآورد. او معتقد بود که لازم نیست هواپونوپونو را به‌صورت گروهی انجام دهیم، بلکه به طور فردی می‌توان از آن استفاده کرد. به این ترتیب این کار به روشی برای خودیاری و حل مسائل شخصی تبدیل شد. البته او سمینارهایی با نام «اقیانوس آرام» برای پاک‌سازی برگزار می‌کرد و به افراد کمک می‌کرد تا خطاها و اشتباهات را با نور خالص جایگزین کنند.

سیمئونا تحت تأثیر فلسفۀ هندی، کارما و تناسخ‌های گذشته را ریشۀ مشکلات دانست و هدف هواپونوپونو را آزادکردن تجارب ناخوشایند و منفی در تناسخ‌های گذشته و رفع آسیب‌ها از «بانک‌های حافظه» عنوان کرد. او معتقد بود که «شما خالق شرایط زندگی خود هستید» و خودتان می‌توانید آن را تغییر دهید. از نگاه او پاک‌سازی لازمۀ گسترش آگاهی و تغییر از درون است.

«جو ویتال» و افرادی دیگر پس از سیمئونا این روش را به سلیقۀ خودشان تغییر دادند و مانترا(ذکر)هایی را به آن وارد کردند. آنها بر چهار مانترای اصلی تأکید داشتند که عبارت‌اند از: «من تو را دوست دارم»؛ «متأسفم»؛ «لطفاً مرا ببخش»؛ «متشکرم».

این مانتراها کمک می‌کنند که خود را پاک‌سازی کنید و به حالت صفر یا هیچ‌هویتی برسید؛ حالتی که دیگر هیچ خطایی در ذهن و حافظه باقی نمانده و ریشۀ همۀ مشکلات و بیماری‌ها بیرون ریخته شده است.

هواپونوپونو در ایران

ایران در سال‌های اخیر محل فعالیت افرادی بوده است که می‌کوشند هواپونوپونو را به‌عنوان روشی اسلامی ارائه نمایند. آنها می‌خواهند توبه و استغفار را با روش هواپونوپونو تطبیق دهند و توبه را به این نام معرفی نمایند؛ اما در اینجا چند مشکل وجود دارد:

یکم، این روش در اصل با اعتقادات بدوی به خدایان شر و شیطان‌گونه آمیخته است.

دوم، صورت مدرن این روش، با باور به کارما و تناسخ ترکیب شده که با اعتقادات اسلامی سازگار نیست.

سوم، مهم‌ترین موضوع این است که توبه در فرهنگ اسلامی بازگشت به‌سوی خداوند و پیوند دوباره با منبع نامحدود پاکی و بخشندگی است و این ظرفیتی است که هیچ‌کدام از مدل‌های هواپونوپونوی بدَوی و هواپونوپونوی مدرن ندارند.

چهارم، ذکرها و دعاهایی که برای استغفار وجود دارد، بسیار زیبا، پرمعنا و شورانگیزند؛ به‌طوری‌که با چهار مانتراهای هواپونوپونوی مدرن قابل قیاس نیست.

پنجم، آموزه‌های دینی در بارۀ توبه و استغفار بسیار غنی، جذاب و گسترده هستند. در اسلام انواع روش‌ها مانند غسل توبه، نماز توبه و دعاهای گوناگونی وارد شده که بسیار جذاب‌تر، متنوع‌تر و عمیق‌تر از هواپونوپونو هستند.

ششم، در فرهنگ ما مراسم مذهبی برای توبه مانند: شب‌های قدر، دعای کمیل و انواع برنامه‌هایی که برای توبه و پاک‌سازی درون می‌توان از آن استفاده کرد، کامل و جذاب و غیر قابل‌مقایسه با روش‌های محدود و ابتدایی هواپونوپونو است. در این مراسمات که معمولاً در محیطی با نور کم برگزار می‌شود، درعین‌حال که هر کس به‌تنهایی با خداوند ارتباط برقرار می‌کند، از نیرو و برکت جمعی بهره‌مند است و از دیگران اثر مثبت می‌گیرد.

هفتم، در فرهنگ اسلامی برای توبه و استغفار لازم است که هر کس به‌تنهایی اعتراف کند و اجازه ندهد دیگران از خطاهای او آگاه شوند. همین‌گونه خداوند در نهان و با حفظ عزت و کرامت انسان، او را می‌بخشد.

اگر افرادی می‌خواهند با این عناوین عجیب و غریب برای معنویت الهی جذابیت ایجاد کنند، به نظر می‌رسد بسیار در اشتباه هستند.

آیا درست است که ما جواهرات را در بسته‌بندی شکلات ارائه دهیم، چون فکر می‌کنیم مردم قدر جواهرات را نمی‌دانند و شکلات را ترجیح می‌دهند؟ آیا بهتر نیست که با آگاهی‌بخشی صحیح، دیگران را مستقیم با گنجینه‌های بی‌نظیر فرهنگی و معنوی آشنا کنیم تا با آگاهی روشن و واضح به زندگی معنوی خود سر و سامان بدهند؟

با شناخت حقایق الهی می‌توانیم در تحول زندگی خود و دیگران نقش مؤثری داشته باشیم. می‌توانیم بدون حاشیه‌روی و آمیختن باورهای درست و نادرست، به قلمرو پاکی و روشنایی وارد شویم و شادی پایدار و آرامش عمیق را تجربه کنیم.